Ég er oft spurð að því hvað fólk eigi eiginlega að setja í ruslatunnuna núna þegar plastið er orðið óvinurinn! Þeirri spurningu get ég ekki svarað því við henni er ekkert eitt svar. Lífið væri auðvelt ef við gætum haft eitt gilt ríkissvar fyrir alla en sem betur fer er það fjölbreyttara en svo. Staðreyndin er sú að til þess að við getum skapað sjálfbært samfélag þurfum við breytta hugsun og við þurfum að breyta hegðun okkar á okkar forsendum með þessa hugsun sem verkfæri. Ég þekki ekki alla og get ekki tekið út lífsstíl hvers og eins, hins vegar get ég útskýrt nokkur atriði sem gætu hjálpað þér við að taka næstu skref.
1. Allt er eitthvað
Allt sem við notum, hvort sem það er notað í 30 sekúndur eða 30 ár, er búið til úr auðlindum með auðlindum. Auðlindir eru hráefni, olía, bómull, málmar og önnur efni, öll sótt úr náttúrunni. Til að geta framleitt úr þessum hráefnum þær vörur sem þú vilt nota þarf aðrar vörur, líka úr hráefnum. Vélar, færibönd, umbúðir, vatn, eldsneyti og rafmagn þarf til að framleiða allar vörur og koma þeim til þín.
2. Virðing er lykilorð
Við höfum byggt upp samfélag þar sem búið er með markvissum hætti að aftengja okkur frá staðreynd 1. Margt sem við kaupum er svo ódýrt að okkur finnst þetta vera „ekkert“ og „ekkert mál“ að skipta út og kaupa nýtt. Við sem einstaklingar getum ekkert að því gert að samfélagið hafi ekki lagt verð á þær auðlindir sem eru notaðar og það umhverfisspor sem skapast af framleiðslu. Einmitt eru það
oft ódýrustu hlutirnir sem valda mestum skaða þar sem þeir eru framleiddir við litlar umhverfis- og öryggiskröfur.
Hins vegar getum við borið virðingu fyrir því sem við eigum og ekki síður fyrir eigum annarra. Allt er jú búið til úr sameiginlegum potti okkar af auðlindum og þær eru ekki óþrjótandi. Hvernig berum við virðingu? Til dæmis getum við farið vel með hluti, sem dæmi endist kaffivélin betur ef við þrífum hana reglulega. Fjölnotapokinn endist lengur ef við förum vel með hann, þrífum hann reglulega og leggjum ekki meira á hann en ætlast var til.
3. Neysla og lífsgæði eru ekki samheiti
Umræða um að neysla okkar sé vandamálið er að verða háværari, og það er rétt. En það þýðir ekki að þú þurfir að hætta að kaupa alla skapaða hluti.
Minnkum neyslu með því að draga úr.
Það má til dæmis draga úr notkun á þvottaefni og þvottadufti, töflur í uppþvottavélar eru margfalt það magn sem þarf til að diskarnir verði hreinir. Eins ættum við að eiga fjölnota poka en við þurfum ekki að kaupa nýjan í hverri ferð.
4. Vertu þú sjálf(ur)
Já, það er kannski skrítið en lykilatriði í sjálfbærni er að vera maður sjálfur, enda
algjörlega ósjálfbært að þykjast vera eitthvað annað en maður er.
Hvað þarftu til að geta verið þú? Ef svarið við þessari spurningu er: „Að keyra upp á fjallabak“ eða „grilla góða nautasteik“ þá gerir þú það. Við þurfum að endurskoða marga hluti en við þurfum ekki að byrja á því sem gefur okkur mest. Dragðu úr fataneyslu, matarsóun, kauptu frekar innlent en innflutt ef það eru hlutir sem skipta þig minna máli. Ef þú hins vegar notar bíla bara til að fara frá A til B þá e.t.v. þarftu ekki að vera á stærstu gerð af jeppa. Ef þú elskar góða nautasteik en finnur ekki neinn sérstakan mun á grænmetisborgara og venjulegum borgara þá má auðveldlega draga úr neyslu á rauðu kjöti þar án þess að það skerði lífsgæði þín. Hér þarf hver og einn að finna sína leið og þegar við sjáum hið stóra samhengi hlutanna getum við tekið okkar eigin ákvarðanir á okkar forsendum.
Þannig er með „stóra pokamálið“; við ættum öll að vera að nota fjölnota poka eftir fremsta megni. Ef við hins vegar berum ekki virðingu fyrir fjölnota pokanum, hendum honum þegar hann verður óhreinn, kaupum eitthvað sem rifnar undan þunganum sem við þurfum að setja í hann, þá er betur heima setið en af stað farið. Þau sem sjá sér ekki fært að hætta að nota plastpoka í ruslið að svo stöddu eru ekki úr leik. Hægt er að draga úr t.d. með því að nota „óhefðbundna“ poka eins og brauðpoka við og við. Við þurfum öll að stíga skref í átt að sjálfbæru samfélagi, af mörgu er að taka og þar gildir sem annars staðar „enginn getur allt en allir geta eitthvað“.
Pistill birtur í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins 13.1 2019
Veistu hvernig þú getur lagt þitt af mörkum til að samfélagið nái sjálfbærni? Komdu á námskeiðið Sjálfbærni og hamingjan og finndu þín réttu skref að sjálfbærni.